بابک خرم دین

طبري مي گويد که بابک از تيره مزدک بود که به روزگار نشين‌روان بيرون آمده بود. ابن‌النديم در کتاب الفهرست مي‌نويسد: واقد بن عمرو تميمي که اخبار بابک را گرد آورده است گفته است که پدرش مردي از مردم مداين و روغن‌فروش بود، به مرزهاي آذربايجان رفت و در دهي که بلال‌آباد نام داشت از روستاي ميمد جاي گرفت و روغن در آوندي بر پشت مي‌گرفت و در ديه‌هاي روستاي ميمد مي‌گشت، زني اعور را دلباخته شده و اين زن مادر بابک بود…
آغاز ظهور دين خرميان معلوم نيست و مورخان درباره آنکه اين کيش را بابک رواج داده يا پيش از آن هم بوده و وي بدان گرويده است، اختلاف‌نظر دارند. اما چيزي که در اين ميان مسلم است اين است که پيش از بابک اين کيش در ميان بوده و بابک در ترويج آن کوشيده و آن را به منتهاي قدرت و نيروي خود رسانده است.
از قراين پيداست که خرم‌ديني نامي عامي است براي پيروان دين تازه‌اي که در قرن دوم در ايران آشکار شده و شايد بازماندگان مزدکيان زمان ساسانيان را در دوره‌هاي اسلامي به اين نام خوانده باشند که از روزگار ساسانيان در نواحي دورافتاده ايران و در کوهستان‌هاي مرکز و مغرب و شمال غربي ايران پنهاني مي‌زيسته‌اند و در اين زمان دين خود را آشکار کرده و شايد اصلاحاتي در روش مزدک کرده باشند و به همين جهت نام تازه‌اي برگزيده باشند.
بررسي‌هاي اين کتاب درباره پيدايش، روايت‌هاي تاريخي متعدد، جغرافياي زيستي، جنگ هاي بابک، فرجام کار او، خاندان و نزديکانش، بابک خرم‌دين در ديده خاورشناسان و نيز مهم‌ترين مراجع درباره بابک و خرم‌دينان است.