درباره بازتولید

چه مناسباتی میان حقوق، دولت، و ایدئولوژی برقرار است؟ تز اصلی آلتوسر این است که طرح مسائلی از این دست فقط از منظر بازتولید امکان پذیر است. شرط نهایی تولید بازتولید است. اما بازتولید نیروی کار اساساً بیرون از تشکیلات اقتصادی رخ می دهد و نه تنها بازتولید کیفی آن را ایجاب می کند، بلکه در عین حال مستلزم بازتولید تبعیت از قواعد احترام به نظم مستقر است؛ یعنی بازتولید تبعیت از ایدئولوژی مسلط از سوی کارگران و بازتولید قابلیت به کارگیری درست ایدئولوژی مسلط از سوی عاملان بهره کشی و سرکوب. ایدئولوژی حقوقی نمی گوید انسان ها بالذات مکلف اند. ایدئولوژی حقوقی در این خصوص به ضمیمه ای بسیار دقیق از اخلاق نیاز دارد تا تکلیف را با اتکا به ایدئولوژی اخلاقی وجدان و وظیفه استوار نگه دارد. از سویی ایدئولوژی خودانگیخته وجود ندارد، زیرا هیچ پراتیکی در جهان به خودی خود ایدئولوژی اش را تولید نمی کند. پس صورت بندی های ایدئولوژیک اولیه در نهادها تحقق می یابد؛ در دستگاه های ایدئولوژیک دولت.